De blockchain [1] is een gedistribueerde database zonder centrale beheerder en zonder eigenaar. De enige exclusieve relatie met deze database bestaat uit de private keys die vereist zijn om de in de database opgeslagen gecodeerde data te kunnen gebruiken. Deze data kunnen van alles zijn, van de bekende bitcoins en andere cryptocurrencies tot aktes (documenten) en smart contracts (software). De private keys zijn identiteitsbewijs en eigendomsbewijs (of beter beschikkingsbewijs) tegelijk. Identificatie betekent in dit geval slechts dat de beschikkingsgerechtigde en niet een bepaalde persoon wordt geïdentificeerd. Iedereen kan aan een blockchain deelnemen en daarbij in beginsel anoniem blijven.
De hype is veroorzaakt door een aantal technische eigenschappen van de blockchain. In het bijzonder het decentrale karakter, waardoor een ‘man in the middle’ of TTP (Trusted Third Party), zoals een bank of een notaris voor het garanderen van de authenticiteit van een transactie onnodig is. Ook is een centrale opslag van de gegevens niet meer nodig, waardoor gegevens kunnen worden gedeeld zonder dat er afhankelijkheid van een enkele centrale provider dan wel van een veelheid aan parallel beheerde redundante databases ontstaat. De afhankelijkheid van een centrale provider is problematisch als de gegevens zo vertrouwelijk zijn dat datalekken ernstige consequenties kunnen hebben. Dit is bijvoorbeeld het geval bij sommige financiële transacties en medische gegevens (het patiëntendossier).[2] Een veelheid aan parallelle redundante databases is zo mogelijk nog problematischer. Nu hebben bijvoorbeeld alle organisaties in de strafrechtketen hun eigen databases. Dit levert een enorme redundantie van data op, omdat al deze organisaties dezelfde data nodig hebben om hun taken te kunnen uitoefenen. De kans op datalekken, integriteitsgebreken en vertraging van de procedures (omdat de data steeds moeten worden gekopieerd naar de volgende beheerder) is groot. Ten slotte heeft ook de mogelijkheid om anoniem te handelen aan de hype bijgedragen.
Een aantal ontwikkelingen heeft het imago van de blockchain geen goed gedaan. In de eerste plaats het regelmatig voorkomen van fraude bij cryptocurrencies. In veel gevallen veroorzaakt door een gebrek aan technische kennis waarvan door kwaadwillenden dankbaar gebruik wordt gemaakt.[3] De grote volatiliteit en het instorten van de koers van de bitcoin, het paradepaardje van de blockchain, is een tweede ontwikkeling die afbreuk doet aan de hype rond de blockchain. Het ontbreken van een economische basis voor deze cryptocurrency geeft hiervoor een afdoende verklaring (de ‘crypto-economie’ heeft een veel kleinere waarde dan de – oorspronkelijk sterk stijgende – waarde van de bitcoin). Een derde ontwikkeling is het bekender worden van de steeds toenemende rekenkracht die vereist is om blockchaintoepassingen als ze groeien betrouwbaar te houden .[4] De belangrijkste ontwikkeling is echter het doorbreken van het inzicht bij traditionele centraal opererende organisaties, zowel binnen de overheid als in het bedrijfsleven, dat de blockchain in zijn oorspronkelijke hierboven beschreven vorm (tegenwoordig public blockchain genoemd) geen governance model respectievelijk business model oplevert. Als de deelnemers aan een blockchain hun data en transacties zelf beheren is er geen ruimte voor hiërarchisch bestuur noch een verdienmodel. Er zijn daarom allerlei diensten rondom de blockchain en nieuwe varianten van de blockchain ontstaan die eigenlijk de naam blockchain niet meer mogen dragen om verwarring te voorkomen.
De verwarring ontstaat onder andere door brokersdiensten die bijvoorbeeld bitcoin-brokers aanbieden en private blockchain varianten. De brokers schuiven in feite tussen de gebruikers van de bitcoin en andere cryptocurrencies en de blockchain die deze currencies administreert. Zij nemen het beheer over en kunnen de identiteit van hun gebruikers registreren. Het beheer van de blockchain is daardoor niet langer in handen van de oorspronkelijke gebruikers en de gebruikers zijn mogelijk niet langer anoniem. De meeste private blockchains zijn opgezet volgens het model van de zgn. permissioned blockchain, de ontwikkelaars hebben daarbij weer volledige controle over wie de gebruikers van de blockchain zijn. Veel banken en andere bedrijven geven de voorkeur aan deze variant omdat deze centralisatie herintroduceert en dus een verdienmodel mogelijk maakt. Ook het notariaat werkt aan een permissioned blockchain.[5] De enige eigenschap die deze varianten van de oorspronkelijke blockchain behouden, is die van de gedistribueerde database. De vraag is wat dit, buiten specifieke gevallen zoals dat van de strafrechtketen waarin dataredundantie het probleem is, nog aan probleemoplossend vermogen heeft (en waarom zou je een nieuwe techniek introduceren als deze geen bestaande problemen oplost). De protocollen van notarissen zijn bijvoorbeeld niet redundant, maar juist uniek. In de door de KNB voorgesteld permissioned blockchain ligt daarom hoogstwaarschijnlijk geen oplossing voor enig bestaand probleem besloten. De KNB ziet mogelijkheden op het gebied van identificatie, verificatie, smart contracts en arbitrage voor andere blockchains en in timestamping bij legalisatie en apostille. Voor al deze functies bestaan uitstekende beproefde technieken met andere eigenschappen dan die van de blockchain.
In een volgend artikel zal ik nader ingaan op de vraag hoe een echte (public) blockchain wel degelijk een rol kan spelen bij het opslaan en raadplegen van aktes (notariaat) en het overdragen en gebruiken van digitale economische en in het bijzonder financiële assets, ondanks het feit dat de rechthebbenden in een dergelijk systeem anoniem kunnen blijven en het (mede)beheer houden.
Auteur: Dr. C.N.J. de Vey Mestdagh (Kees), Directeur Software Borg Instituut, verantwoordelijk voor R&D
Dit is een functionele beschrijving. Technische eigenschappen van de blockchain zoals hashing, asymmetrische cryptografie, event sourcing en consensus blijven hier buiten beschouwing. Zie https://bitcoin.org/bitcoin.pdf.
Zie voor een overzicht van gemelde medische datalekken in de VS https://ocrportal.hhs.gov/ocr/breach/breach_report.jsf
Zie bijvoorbeeld https://en.wikipedia.org/wiki/The_DAO_(organization)
Zie bijvoorbeeld https://www.economist.com/the-economist-explains/2018/07/09/why-bitcoin-uses-so-much-energy
Zie https://www.knb.nl/nieuwsberichten/knb-experimenteert-met-permissioned-blockchain